Η ενεργή γήρανση περνάει και μέσα από το σπίτι

Γράφει η Ελένη Σάννου, Εργοθεραπεύτρια

Πέρα από κάθε αμφιβολία το δίλημμα «σπίτι ή γηροκομείο» για τους ηλικιωμένους, δεν είναι απλό ούτε για τους ίδιους, αλλά ούτε και για τα παιδιά ή τα εγγόνια τους. Οι απώλειες, είναι το καθοριστικό χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου της ζωής.

Και πράγματι οι απώλειες είναι πολλές: επιδείνωση υγείας και σωματικών ικανοτήτων, απώλεια αγαπημένων προσώπων, απώλεια σημαντικών ρόλων, αλλαγές στη ψυχολογία και στην κοινωνική ζωή. Η όραση εξασθενεί. Οι μεταβολές στο δέρμα είναι ιδιαίτερα ευδιάκριτες. Τα οστά έχουν την τάση να χάνουν το ασβέστιό τους, γίνονται λεπτότερα και πιο εύθραυστα εξού και η οστεοπόρωση. Παρατηρείται μείωση της μνήμης. Στο πρώτο Διεθνές Συνέδριο Γεροντολογίας στη Λιέγη (Βέλγιο), τονίστηκε πριν από αρκετά χρόνια, ότι το μεγάλο, το πραγματικό πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζει σήμερα ο άνθρωπος είναι: «όχι μόνο να προσθέσει χρόνια στη ζωή του, Αλλά Ζωή στα χρόνια του» Να γερνάει ωραία! Να έχει ενεργή γήρανση!

Η καθημερινή ζωή των ηλικιωμένων μπορεί να διευκολυνθεί με την παροχή τεχνολογικών υπηρεσιών, όπως υποστηρικτικής τεχνολογίας, βοηθητικών συσκευών και τροποποιήσεων στο σπίτι αλλά επίσης και με την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών από άτομα ώστε να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες που σχετίζονται με την ηλικία.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ

Ανάλογα με τον τύπο δυσλειτουργίας που παρουσιάζει ένα ηλικιωμένο άτομο, προβλήματα ακοής, προβλήματα όρασης, νοητικά προβλήματα και κινητικές δυσλειτουργίες πρέπει να γίνουν κάποιες αλλαγές.

Αρχικά χρειάζεται να γίνει αφαίρεση των περιβαλλοντικών εμποδίων, δηλαδή να γίνει αλλαγή θέσης των αντικειμένων του σπιτιού για εύκολη πρόσβαση σε αυτά αλλά και ρύθμιση αντικειμένων του σπιτιού έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθεί η ανάγκη και ο χρόνος καθαριότητας. Χρειάζεται επίσης να γίνει οργάνωση των χώρων που χρησιμοποιούνται για το μπάνιο, την προετοιμασία γεύματος την ένδυση και τη σίτιση, ενώ θα ήταν χρήσιμη η αλλαγή της διαρρύθμισης του σπιτιού είτε εσωτερικά, είτε εξωτερικά, προσθέτοντας ράμπες και διευρύνοντας τους χώρους.

ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΟΣΟΥΣ ΚΙΝΟΥΝΤΑΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ

Προκειμένου να διευκολυνθούν οι ηλικιωμένοι όταν κινούνται στον χώρο τους κάποιες λύσεις μπορεί να είναι: η ελαχιστοποίηση ή εξάλειψη των ενοχλητικών ερεθισμάτων για τον ηλικιωμένο, η επισκευή σπασμένων μαρμάρων σε σκάλες, η απομάκρυνση διακοσμητικών στοιχείων όπως γλάστρες και θήκες για ομπρέλες. Επιπλέον πράγματα που μπορούν να διορθωθούν στον χώρο, είναι τα χαλιά τα οποία διπλώνουν εύκολα, να αντικατασταθούν με ενιαίο τάπητα, ενώ αν αυτό δεν είναι εφικτό θα πρέπει τα χαλιά να κολληθούν με ταινία διπλής όψης στο πάτωμα. Τα καλώδια, επίσης, από τις συσκευές που βρίσκονται ελεύθερα στο έδαφος καλό θα ήταν να σταθεροποιούνται σε ειδικές θήκες.

Επιπλέον, καλό θα ήταν να χρησιμοποιούνται τα κατάλληλα υποδήματα για όσους έχουν κινητικές δυσλειτουργίες και χρειάζονται κατάλληλη στήριξη.

Σημαντικό είναι επίσης, εκτός από την αφαίρεση αντικειμένων στον χώρο, προς διευκόλυνση των ηλικιωμένων, να προστεθούν και πράγματα τα οποία θα διαμορφώσουν το περιβάλλον τους σε πιο εύκολα προσβάσιμο για εκείνους. Τέτοια αντικείμενα είναι τα έπιπλα οργάνωσης, οι λαβές και μπάρες υποστήριξης, τα καθίσματα, τα βοηθήματα για σίτιση και μετακίνηση αντικειμένων, τα βοηθήματα για ένδυση και υπόδυση όπως ο καλτσοφορετής, το κόκκαλο με μακριά λαβή για υποδήματα και ο βραχίονας σύλληψης που χρησιμοποιείται για ρούχα και αντικείμενα που βρίσκονται ψηλά. Κάποια ακόμα βοηθήματα αποτελούν τα μπαστούνια βάδισης και τα πι τα οποία βοηθούν όσους δεν έχουν ανακτήσει πλήρως τις βαδιστικές τους ικανότητες, το σφουγγάρι για μπάνιο με μακριά λαβή αλλά και το δοχείο νυκτός που θα βρίσκεται δίπλα στο κρεβάτι και θα περιέχει τα βασικά αντικείμενα που ενδέχεται να χρειαστεί το άτομο κατά τη διάρκεια της νύχτας.

 Παγκόσμια Ημέρα των Ηλικιωμένων  1^η Οκτωβρίου 2022

ΓΡΑΦΕΙ ο Πρόεδρος της Ε.Γ.Γ.Ε.

Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός

Αμ. Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν

τ. Συντονιστής Διευθυντής Ογκολογικής Χειρουργικής Κλινικής

Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας»

Τηλ. 6932401823 / Email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Η Παγκόσμια Ημέρα των Ηλικιωμένων εορτάζεται κάθε χρόνο την 1η Οκτωβρίου. Υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ πριν 32 χρόνια, το 1990, για να αποτίσει τον οφειλόμενο φόρο τιμής στα άτομα της τρίτης ηλικίας, αλλά και να επισημάνει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των ηλικιωμένων σε μία σύγχρονη κοινωνία οι οποίοι λειτουργούν διαχρονικά ως συνεκτικός παράγοντας. Στην Ελλάδα στηρίζουν παραδοσιακά την οικογένεια με διάφορους τρόπους και έχουν ενεργό συμμετοχή, καθώς συμβάλλουν οικονομικά με τη σύνταξή τους, φροντίζουν τα εγγόνια τους στις καθημερινές τους δραστηριότητες, αναλαμβάνουν τις εξωτερικές δουλειές των παιδιών τους αλλά και τη φροντίδα του σπιτιού και είναι πάντα διαθέσιμοι να μεταδώσουν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους στις νεότερες γενιές. Στόχος του ΟΗΕ και του ΠΟΥ είναι η Παγκόσμια Ημέρα των Ηλικιωμένων, να συμβάλει στο να αναγνωρισθεί η μεγάλη συμβολή των ατόμων 65+ σε όλους τους τομείς.

Η Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία φέτος αφιερώνει την Παγκόσμια Ημέρα των Ηλικιωμένων στην ενεργό γήρανση, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις παγκοσμίως με βάση τις προοπτικές μελέτες για τη δημογραφική γήρανση. Οι αριθμοί που ακολουθούν μπορούν να βοηθήσουν στο να γίνει πιο αντιληπτό το πρόβλημα.

Με βάση τις εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών για την προοπτική εξέλιξης του παγκόσμιου πληθυσμού από το 2010 μέχρι το 2050, προβλέπεται αύξηση 188% για τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, 351% για τα άτομα ηλικίας άνω των 85 ετών και 1004% για τα άτομα που ξεπερνούν τα 100 χρόνια. Αυτές οι εντυπωσιακές αυξήσεις των ατόμων της τρίτης ηλικίας βρίσκονται σε αντιδιαστολή με μία αύξηση μόλις 22% του γενικού πληθυσμού ηλικίας από 0-64 ετών για το ίδιο χρονικό διάστημα.

Ο εν δυνάμει οικονομικά ενεργός πληθυσμός (δηλαδή όλοι οι πολίτες ηλικίας 20-69 ετών που δυνητικά θα μπορούσαν να δουλέψουν) θα μειωθεί από 7 εκατομμύρια το 2015 σε 4,8-5,5 εκατομμύρια το 2050. Ο πραγματικός οικονομικά ενεργός πληθυσμός θα μειωθεί από 4,7 εκατομμύρια το 2015 σε 3-3,7 εκατομμύρια.

Σε ό,τι αφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα και η Ιταλία καταγράφουν τον τρίτο χαμηλότερο δείκτη γεννήσεων (9‰), μετά τη Γερμανία (8,4‰) και την Πορτογαλία (8,5‰). Σαν αποτέλεσμα της υπογεννητικότητας και της γήρανσης του πληθυσμού αλλά και του αρνητικού ισοζυγίου μετανάστευσης, υπολογίζεται ότι θα έχουμε μείωση του πληθυσμού της Ελλάδας από τα 11 εκατομμύρια το 2013 στα 8,3 έως 10 εκατομμύρια το 2050. Η ελάττωση του πληθυσμού θα κυμανθεί από 800 χιλιάδες μέχρι 2,5 εκατομμύρια άτομα.

Ο πληθυσμός των παιδιών σχολικής ηλικίας (από 3 μέχρι 17 ετών) θα μειωθεί από 1,6 εκατομμύρια σήμερα σε 1,4 εκατομμύρια (αισιόδοξο σενάριο) έως 1 εκατομμύριο (απαισιόδοξο σενάριο) το 2050. Το 2020 ένα στα 7 παιδιά που γεννήθηκαν στη χώρα μας είχαν έναν τουλάχιστον αλλοδαπό γονιό.

Ο πληθυσμός της χώρας μειώνεται σε απόλυτους αριθμούς ετησίως συνεχώς από το 2011, οπότε και για πρώτη φορά ο αριθμός των γεννήσεων και των μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα υπολείπεται του αριθμού των θανάτων και της μετανάστευσης Ελλήνων στο εξωτερικό.

Η υπογεννητικότητα είναι χρόνιο πρόβλημα για την πατρίδα μας. Ο μέσος όρος ολικής γονιμότητας, δηλαδή παιδιών ανά ζεύγος, είναι 1,26, σταθερός τα τελευταία χρόνια, όταν ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι 1,49. Επισημαίνεται ότι για να διατηρηθεί σταθερός ο πληθυσμός πρέπει ο δείκτης γονιμότητας να είναι πάνω από 2,1.

Τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών αντιπροσωπεύουν σήμερα στη χώρα μας ποσοστό πάνω από το 21,3% του πληθυσμού και σύμφωνα με τις προβλέψεις το 2030 θα είναι περίπου το 30% του πληθυσμού ενώ το 2050 θα πλησιάσουν το 1/3 του πληθυσμού! Αντίθετα, το αντίστοιχο ποσοστό των ατόμων ηλικίας 0-14 ετών είναι σήμερα περίπου 14% και αναμένεται να υποχωρήσει το 2050 στο 10-12%. Αντίστοιχα, η μέση ηλικία, που ήταν 26 έτη το 1951 και που είναι 44 έτη σήμερα, αναμένεται να αυξηθεί και να αγγίξει τα 50 έτη. Αυτή η δημογραφική γήρανση -κοινή σε όλες τις δυτικού τύπου χώρες- προκαλεί πολλά προβλήματα ιατρικά, κοινωνικά, οικογενειακά, οικονομικά, ασφαλιστικά, κ.ά. που θα προσλάβουν εκρηκτικές διαστάσεις στις προσεχείς δεκαετίες.

Βλέποντας όλα τα παραπάνω στοιχεία αντιλαμβανόμαστε ότι το στοίχημα για υγιή γήρανση πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα σε όλες τις χώρες. Στο πλαίσιο αυτό, ο ΟΗΕ κήρυξε επίσημα τη δεκαετία 2021-2030 ως «Δεκαετία υγιούς γήρανσης», μία πρωτοβουλία παγκόσμιας συνεργασίας όλων των φορέων που ασχολούνται με την υγεία, κυβερνήσεων, διεθνών οργανισμών, ιδιωτικού τομέα, επαγγελματιών υγείας, μέσων μαζικής ενημέρωσης και επικοινωνίας, ακαδημαϊκής και πανεπιστημιακής κοινότητας και κοινωνίας των πολιτών, με στόχο τη βελτιστοποίηση της «λειτουργικής ικανότητας» των ηλικιωμένων και της μακροζωίας, αλλά με υγιή και ευχάριστο τρόπο. Βέβαια κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολα εφαρμόσιμο, αν αναλογιστούμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ηλικιωμένων παγκοσμίως ζει σε χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος, ενώ πολλοί από αυτούς δεν έχουν πρόσβαση ούτε στους βασικούς πόρους και υπηρεσίες. Τονίζουμε εδώ ότι η πανδημία του κορονοϊού τα δύο τελευταία χρόνια επιδείνωσε αρκετά την κατάσταση και ανέδειξε τα σοβαρά προβλήματα των συστημάτων υγείας σε όλο τον κόσμο.

Ωστόσο, η «Δεκαετία Υγιούς Γήρανσης», την οποία ήδη διανύουμε εστιάζει σε 4 βασικούς τομείς δράσης: α) τη δημιουργία φιλικών προς την τρίτη ηλικία κοινωνιών και περιβάλλοντος που επιτρέπουν την πρόσβαση σε συστήματα υγείας, στην τεχνολογία, σε υπηρεσίες και προϊόντα που μπορούν να κάνουν ευκολότερη τη ζωή των ηλικιωμένων ατόμων, β) την αντιμετώπιση των ηλικιακών διακρίσεων, του λεγόμενου «ageism», που αποκλείει τους μεγαλύτερους ανθρώπους από την ενεργό δράση με μόνο κριτήριο την ηλικία και όχι τις ικανότητες, τη γνώση ή/και την εμπειρία, γ) την παροχή της ολοκληρωμένης φροντίδας, που αφορά σε όλες τις υπηρεσίες υγείας στο πεδίο της πρόληψης, της θεραπείας και της αντιμετώπισης ασθενειών με χαμηλό κόστος για τους ηλικιωμένους και δ) την πρόσβαση στη μακροχρόνια φροντίδα, η οποία απευθύνεται σε άτομα μη αυτοεξυπηρετούμενα με ανάγκη για μόνιμη υποστήριξη και υποβοήθηση. Όλοι οι παραπάνω τομείς έχουν στόχο να βοηθήσουν τα άτομα της τρίτης ηλικίας να έχουν ένα καλό επίπεδο ζωής, με ίσα δικαιώματα και ευκαιρίες με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες και πάνω απ’ όλα να διαβιώνουν με αξιοπρέπεια.

Ωστόσο, η υγιής γήρανση είναι μία διαδικασία που μπορούμε να προσεγγίσουμε με προσωπική προσπάθεια και ατομικές ενέργειες, όχι όταν φτάσουμε στην τρίτη ηλικία, αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας και αυτό είναι ανεξάρτητο από πρωτοβουλίες και δράσεις διεθνών οργανισμών. Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, με ισορροπημένη διατροφή, κυρίως μεσογειακή, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, αποφυγή του αλκοόλ και του καπνίσματος, επαρκείς ώρες ποιοτικού ύπνου, καθημερινή άσκηση, διατήρηση των κοινωνικών συναναστροφών και παράλληλα επιμελή πραγματοποίηση προληπτικών εξετάσεων, μπορεί να μας βοηθήσει να διατηρήσουμε ένα καλό επίπεδο σωματικής και ψυχικής υγείας και να «γεράσουμε» όμορφα χωρίς σοβαρά προβλήματα.

Η σωστή διατροφή, όπως είναι η μεσογειακή, επισημαίνει ο Πρόεδρος της Ε.Γ.Γ.Ε. Καθηγητής κ. Ιωάννης Καραϊτιανός, είναι ζωτικής σημασίας για τους ηλικιωμένους αφού θα πρέπει να λειτουργεί ως «φάρμακο» για το σώμα, χωρίς να το καταπονεί ή να το επιβαρύνει. Η δυσθρεψία, η κατάσταση κατά την οποία το σώμα δεν λαμβάνει τις απαραίτητες ποσότητες σε θερμίδες, πρωτεΐνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία μέσω της διατροφής, αφορά 1 στους 3 άνω των 65 ετών και σχετίζεται με πολύ σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία. Είναι αποτέλεσμα ελαττωμένης πρόσληψης τροφής και θρεπτικών συστατικών ή διαταραχών στην απορρόφηση και στον μεταβολισμό και προκαλεί διαταραχές στη σωματική και νοητική λειτουργία. Εκτός των σωματικών αιτιών η δυσθρεψία είναι αποτέλεσμα ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Η δυσθρεψία σταδιακά οδηγεί σε απώλεια μυϊκής μάζας και δύναμης που με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε σαρκοπενία (σοβαρή απώλεια μυϊκής μάζας), αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, αναιμία, οστεοπόρωση, κ.ά. Ανεξήγητη απώλεια βάρους, εξάντληση, αδυναμία ή δυσκολία στην κίνηση αποτελούν κάποια από τα αναγνωρίσιμα «σημάδια» της δυσθρεψίας.

Σημαντικό ρόλο σε συνδυασμό και με τη σωστή διατροφή παίζει η φυσική δραστηριότητα και η σωματική άσκηση ήπιας έντασης, όπως είναι το περπάτημα και η κολύμβηση. Η άσκηση στην τρίτη ηλικία συμβάλλει στο να διατηρηθούν σε καλή κατάσταση οι κινητικές λειτουργίες του ατόμου, η όραση και η ακοή, το καρδιαγγειακό και το αναπνευστικό σύστημα, καθώς επίσης και το μυοσκελετικό σύστημα, αυξάνοντας τη μυϊκή μάζα, την ευκινησία των αρθρώσεων και την αντοχή των οστών. Η άσκηση ενδυναμώνει το ηλικιωμένο άτομο, βοηθώντας το να έχει αίσθηση του σώματός του και βελτιώνει την ισορροπία του, με αποτέλεσμα να είναι λιγότερο επιρρεπές σε πτώσεις. Παράλληλα με την άσκηση βελτιώνεται και η ψυχική διάθεση, μειώνεται το άγχος και απομακρύνεται ο κίνδυνος εμφάνισης κατάθλιψης.

Επισημαίνεται εξάλλου η ανάγκη επιμελούς φροντίδας της στοματικής υγείας των ηλικιωμένων γιατί ασθένειες του στόματος όπως η τερηδόνα, η περιοδοντική νόσος, η απώλεια δοντιών, η ξηροστομία και λειτουργικές δυσκολίες της μάσησης έχουν ως αποτέλεσμα να επηρεάζονται δυσμενώς η γενικότερη υγεία των ηλικιωμένων αλλά και η ποιότητα διατροφής και ζωής τους.

Χρόνια νοσήματα της τρίτης ηλικίας

Καρκίνος: Αποτελεί νόσο της τρίτης ηλικίας αφού περίπου το 55% των νέων κρουσμάτων αφορά στα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω. Είναι η πρώτη αιτία θανάτου για τις ηλικίες μεταξύ 65 -74 ετών και η δεύτερη αιτία θανάτου από 75 ετών και άνω. Η εγκατάλειψη των προληπτικών εξετάσεων για καρκίνο κατά τη διάρκεια της πανδημίας δυστυχώς οδήγησε σε μία μείωση των νέων διαγνώσεων καρκίνου κατά 40% το 2020 σε σχέση με το 2019! Ανάλογα στοιχεία έχουμε και για το 2021 και για το 2022. Στο διάστημα της πανδημίας παρατηρήθηκε να προσέρχονται ασθενείς σε προχωρημένα στάδια καρκίνου τα οποία δεν επιδέχονται τις περισσότερες φορές ριζική θεραπευτική αντιμετώπιση με αποτέλεσμα αυξημένη θνητότητα, χαμηλή ποιότητα ζωής και μεγάλες ανάγκες σε φροντίδα τελικού σταδίου.

Οι περισσότερες μορφές καρκίνου διαγιγνώσκονται σε ηλικιωμένα άτομα: Πάνω από το 50% των κακοήθων όγκων στις ΗΠΑ και στην Ε.Ε. αφορά σε άτομα άνω των 65 ετών. Η ετήσια επίπτωση των κακοήθων νεοπλασμάτων αυξάνει με ταχύτατο ρυθμό σε ηλικίες άνω των 65 ετών.

Την τελευταία 30ετία μειώθηκαν κατά 25% οι θάνατοι από νεοπλασίες σε άτομα κάτω των 55 ετών, αλλά αυξήθηκε κατά 18% η θνητότητα από καρκίνο στους υπερήλικες ασθενείς.

Στις ΗΠΑ το 52% όλων των καρκίνων στις γυναίκες και το 59% στους άνδρες διαγιγνώσκεται σε άτομα άνω των 65 ετών.

Οι συχνότερες μορφές καρκίνου είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, του προστάτη και του παχέος εντέρου για τους άνδρες και ο καρκίνος του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και των γεννητικών οργάνων για τις γυναίκες. Αύξηση παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας η επίπτωση του καρκίνου του παγκρέατος και του μελανώματος. Τα βασικοκυτταρικά καρκινώματα του δέρματος είναι συχνότατα νεοπλάσματα της προχωρημένης ηλικίας και για τα δύο φύλα και έχουν καλή πρόγνωση αν αντιμετωπιστούν σωστά και έγκαιρα.

Όπως αναφέρει ο Πρόεδρος της Ε.Γ.Γ.Ε. Καθηγητής κ. Ιωάννης Καραϊτιανός, πάνω από το 66% των θανάτων από καρκίνο συμβαίνει σε ασθενείς ηλικίας άνω των 65 ετών.

Έτσι προκύπτουν ηθικά και δεοντολογικά προβλήματα για την ιατρική περίθαλψη των ηλικιωμένων. Παρά τη σήμερα επικρατούσα άποψη ότι οι προληπτικές εξετάσεις για καρκίνο στα άτομα τρίτης ηλικίας στοιχίζουν δυσανάλογα στο Σύστημα Υγείας σε σχέση με το πιθανό όφελος, αυτό δεν φαίνεται να ισχύει. Έχει μείζονα σημασία η εφαρμογή εθνικών προγραμμάτων έγκαιρης διάγνωσης των συχνότερων μορφών καρκίνου (μαστού, παχέος εντέρου, προστάτη, τραχήλου μήτρας, δέρματος, κλπ.) ακόμα και σε άτομα προχωρημένης ηλικίας, τουλάχιστον μέχρι τα 75 έτη ανάλογα με τη βιολογική ηλικία αλλά και το προσδόκιμο επιβίωσης των ατόμων αυτών.

Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου σημαίνει εξάλλου: λιγότερες βαριές χειρουργικές επεμβάσεις, λιγότερες χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες, λιγότερες ημέρες νοσηλείας και τελικά προσφέρει μεγάλες πιθανότητες ίασης ή μακρότερης επιβίωσης με ικανοποιητική ποιότητα ζωής.

Καρδιαγγειακά νοσήματα: Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζει και η καθυστέρηση στη διάγνωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων όπως είναι η αρτηριακή υπέρταση, η στεφανιαία νόσος, οι αρρυθμίες και η κολπική μαρμαρυγή, η αποφρακτική αρτηριοπάθεια, κ.λ.π.

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, σε παγκόσμιο επίπεδο 1 στους 3 ενήλικες πάσχει από αυξημένη αρτηριακή πίεση. Στην Ελλάδα η υπέρταση αφορά περίπου στο 20% του συνολικού πληθυσμού, αλλά στα άτομα 65 ετών και άνω το ποσοστό αυτό υπερβαίνει το 50% και όσο γηράσκει το άτομο αυξάνει και η επίπτωση της πάθησης.

Στην περίπτωση της στεφανιαίας νόσου, η νοσηρότητα και η θνητότητα της νόσου αυξάνουν με την ηλικία λόγω της συνύπαρξης πολλών παραγόντων κινδύνου όπως είναι η αρτηριακή υπέρταση, η υπερλιπιδαιμία και αθηροσκλήρωση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία και το κάπνισμα. Ραγδαία είναι η αύξησή τους σε ηλικίες άνω των 75 ετών.

Η κολπική μαρμαρυγή είναι μια συνήθης μορφή καρδιακής αρρυθμίας όπου ο ρυθμός συστολής της καρδιάς είναι ταχύς, ανώμαλος και αποδιοργανωμένος. Παρατηρείται σε ποσοστό 5% στα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών και σε 10% στους υπερήλικες άνω των 80 ετών και αποτελεί το κύριο αίτιο θρομβοεμβολικών αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. Στην Ελλάδα καταγράφονται πάνω από 30.000 αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια κάθε χρόνο και με θνητότητα γύρω στο 30% τον πρώτο χρόνο. Η στένωση των καρωτίδων, εξάλλου, ευθύνεται για το 25-30% των εγκεφαλικών αγγειακών επεισοδίων, ιδιαίτερα όταν η στένωση είναι της τάξεως του 70-80% και η διάγνωσή της είναι ευχερής με ένα απλό υπερηχογράφημα triplex. Και στις δύο περιπτώσεις (κολπική μαρμαρυγή και στένωση καρωτίδων), η αντιπηκτική φαρμακευτική αγωγή προστατεύει από εγκεφαλικό επεισόδιο.

Σακχαρώδης διαβήτης: Η επίπτωση του σακχαρώδους διαβήτη αυξάνεται ταχύτατα στην Ευρώπη και στη χώρα μας και υπολογίζεται σε 10% του ελληνικού πληθυσμού. Αποτελεί μαζί με την παχυσαρκία και την αρτηριακή υπέρταση βασικό παράγοντα θνησιμότητας. Οι οφειλόμενοι στον σακχαρώδη διαβήτη θάνατοι παγκοσμίως αγγίζουν το 1,5 εκατομμύριο ετησίως και 1 στους 20 θανάτους αποδίδεται άμεσα ή έμμεσα στον σακχαρώδη διαβήτη και τις επιπλοκές του.

Οστεοπόρωση: Αποτελεί και αυτή νόσο της τρίτης ηλικίας η οποία πλήττει πάνω από το 30% των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών και υπολογίζεται ότι πάσχουν από αυτή 200 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Οφείλεται στην κακή διατροφή, την έλλειψη άσκησης, τη μη επαρκή έκθεση στον ήλιο και την κληρονομικότητα, ενώ μελέτες στην Ελλάδα έδειξαν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα, που είναι απαραίτητη μαζί με το ασβέστιο για την υγεία των οστών, στο 60% των ενηλίκων ανδρών και στο 70% των γυναικών. Ένα οστεοπορωτικό κάταγμα συμβαίνει παγκοσμίως κάθε 3 δευτερόλεπτα (30% των οστεοπορωτικών ανδρών και γυναικών θα εμφανίσει ένα κάταγμα). Αξίζει να σημειωθεί ότι οι καταγματίες αυτοί έχουν πιθανότητα 85% να πάθουν και δεύτερο κάταγμα. Σοβαρότερες είναι οι επιπτώσεις από το κάταγμα του ισχίου. Ένα χρόνο μετά από κάταγμα του ισχίου η πιθανότητα θανάτου εξαιτίας του κατάγματος είναι 20%-25%, ανάλογα με το ιατρονοσηλευτικό επίπεδο, η δε πλήρης αποκατάσταση μετά από κάταγμα ισχίου δεν υπερβαίνει το 50%. Στην Ελλάδα το 2018 συνέβησαν περίπου 90.000 οστεοπορωτικά κατάγματα (εκ των οποίων τα 16.000 του ισχίου) και τα οποία κόστισαν περισσότερα από 700 εκατομμύρια ευρώ. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ετήσιο κόστος των καταγμάτων είναι 37 δισεκατομμύρια ευρώ και αναμένεται να αυξηθεί κατά 25% μέχρι το 2025. Δυστυχώς, η μεγάλη πλειοψηφία των οστεοπορωτικών ατόμων υποθεραπεύονται ή δεν λαμβάνουν καθόλου φαρμακευτική αγωγή, κυρίως λόγω οικονομικών δυσχερειών αλλά και της έλλειψης ορθής εκτίμησης της σοβαρότητας της πάθησης από τους πάσχοντες και το ιατρικό προσωπικό παγκοσμίως. Ακόμα και μετά το πρώτο οστεοπορωτικό κάταγμα, μόνο το 20% των ασθενών άνω των 50 ετών διεθνώς, αναγνωρίζονται ως ασθενείς με οστεοπόρωση και λαμβάνουν αγωγή πρόληψης νέου κατάγματος.1 στις 3 γυναίκες και 1 στους 4 άνδρες άνω των 50 ετών θα υποστούν οστεοπορωτικό κάταγμα. Στην Ευρώπη κάθε μισό λεπτό έχουμε ένα οστεοπορωτικό κάταγμα ενώ η παγκόσμια οργάνωση υγείας προβλέπει ότι τα επόμενα 50 χρόνια θα υπάρχει τετραπλασιασμός των καταγμάτων του ισχίου. Στην Ελλάδα ο αριθμός των καταγμάτων του ισχίου αυξάνεται κατά 7% ετησίως!!! Οι πιο συχνοί τραυματισμοί που εμφανίζουν τα άτομα είναι στο κεφάλι, στον καρπό, στην σπονδυλική στήλη και στο ισχίο.

Άνοια: Από άνοια και άλλες διαταραχές της μνήμης πάσχουν περισσότεροι από 200.000 ασθενείς στη χώρα μας και λόγω της φύσης της νόσου συμπάσχει και ανάλογος αριθμός οικογενειών που φροντίζουν τους ασθενείς τους. Ο αντίστοιχος αριθμός για την Ευρώπη ανέρχεται σε 10.000.000 ενώ παγκοσμίως καταγράφονται 47.000.000 ασθενείς. Αν και φαίνεται να υπάρχει μία προοδευτική ελάττωση του αριθμού των πασχόντων στις αναπτυγμένες χώρες την τελευταία 20ετία, υπολογίστηκε ότι το 2020 έπασχαν από διαταραχές μνήμης 60 εκατομμύρια ασθενείς ενώ κάθε 20 χρόνια ο αριθμός αυτός θα διπλασιάζεται. Σημασία έχει η πρόληψη με τη σωστή μεσογειακή διατροφή, τη σωματική και πνευματική άσκηση, ενώ μεγάλες εξελίξεις αναμένονται από την έρευνα για τη γονιδιακή επιβάρυνση της νόσου και τη φαρμακευτική αντιμετώπισή της σε πρώιμα στάδια. Ιδιαίτερα υποστηρικτικό ρόλο για τη φροντίδα των ασθενών παίζει το ευαισθητοποιημένο και εκπαιδευμένο οικογενειακό περιβάλλον, καθώς και οι ειδικές μονάδες φροντίδας χρονίως πασχόντων.

Με βάση αυτά τα δεδομένα, η Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία αγωνίζεται πάνω από τρεις δεκαετίες για τη θεσμοθέτηση της ειδικότητας της Γηριατρικής και στη χώρα μας που είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη στην οποία δεν είναι αναγνωρισμένη η Γηριατρική ως ιατρική ειδικότητα ή εξειδίκευση. Παρά την ομόφωνη απόφαση της Ολομέλειας του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας ήδη από το 2011, ποτέ δεν προχώρησε η έκδοση της σχετικής υπουργικής απόφασης.

Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας των Ηλικιωμένων θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε την Πολιτεία και όλους τους αρμόδιους φορείς, αλλά και την κοινωνία μας γενικότερα, για την κατανόηση και αντιμετώπιση των πολλαπλών προβλημάτων των υπερηλίκων. Ωστόσο, η παρούσα υγειονομική και οικονομική κρίση δυσχεραίνουν την ανάληψη πρωτοβουλιών που θα συμβάλουν στην εν γένει καλύτερη αντιμετώπιση των πολύπλευρων αναγκών της ευαίσθητης αυτής κοινωνικής και ηλικιακής ομάδας.

Θα πρέπει όλοι μαζί, κράτος, φορείς, κοινωνία, ΜΚΟ, να ενώσουμε τις δυνάμεις μας δημιουργικά ούτως ώστε οι ηλικιωμένοι να έχουν τη φροντίδα και τη στοργή που τους αξίζει. Στόχος όλων μας πρέπει να είναι η υγιής και ενεργή γήρανση και η αξιοπρεπής διαβίωση των ατόμων της Τρίτης Ηλικίας μέσα σε ένα φιλικό και στοργικό ευρύτερο περιβάλλον. Η ευχή μας για τους ηλικιωμένους πρέπει να είναι χρόνια πολλά, μα πάνω απ’ όλα χρόνια καλά!

Εφιστούμε εξάλλου την προσοχή στον έγκαιρο αντιγριπικό εμβολιασμό και τη συχνή ιατρική παρακολούθηση για όλα τα χρόνια προβλήματα υγείας που τους απασχολούν αλλά και την επιμελή λήψη της φαρμακευτικής αγωγής που τους έχει χορηγηθεί για την αντιμετώπισή τους. Από την άλλη πλευρά, έστω κι αν η πανδημία του κορονοϊού βρίσκεται σε ύφεση, ωστόσο ο ιός βρίσκεται ακόμη εδώ και είναι χρέος μας να προφυλάξουμε τους ηλικιωμένους μας από πιθανή μετάδοσή του, αποφεύγοντας τις άσκοπες επαφές και τηρώντας οι ίδιοι σχολαστικά τις οδηγίες και προφυλάξεις και μη παραλείποντας τον εμβολιασμό με βάση τις εκάστοτε κατευθυντήριες οδηγίες.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΕΡΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ & ΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΝΕΙ

Το 79% των συνολικών θανάτων συμβαίνει σε ανθρώπους ηλικίας 60 ετών στη θάλασσα

Το καλοκαίρι για τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων και δη των Ελλήνων που ζουν σε μία ηλιόλουστη χώρα που βρέχεται σχεδόν όλη από καταγάλανα νερά, σημαίνει ξεκούραση, ξεγνοιασιά και πολλές ώρες χαλάρωσης στην παραλία με ηλιοθεραπεία και κολύμπι. Το τελευταίο είναι μεν ευεργετικό για τη σωματική-ψυχική υγεία και την ευεξία του ανθρώπου, όμως μπορεί να γίνει επικίνδυνο και να αποβεί ακόμη και μοιραίο αν δεν τηρούνται κάποιοι ουσιώδεις κανόνες.

Τα τελευταία χρόνια ετησίως, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ, περισσότεροι από 400 άνθρωποι χάνουν την ζωή τους από πνιγμό, με τους ηλικιωμένους να αποτελούν τα περισσότερα θύματα στις ελληνικές θάλασσες και ακτές. Τα αίτια είναι είτε καρδιακά είτε παθολογικά, με πιο συχνά το έμφραγμα και την αναρρόφηση. Το 58% των ανθρώπων που πεθαίνουν στη θάλασσα είναι 70 ετών και άνω, ενώ αθροιστικά με την αμέσως προηγούμενη ηλικιακή ομάδα (60-69 ετών), οι άνθρωποι ηλικίας 60 ετών και άνω που χάνουν τη ζωή τους στη θάλασσα αποτελούν το 79% των συνολικών θανάτων.

Τα άτομα της τρίτης ηλικίας έχουν αδιαμφισβήτητα δικαίωμα στις χαρές του θερινού μπάνιου, ενώ σε πολλές περιπτώσεις επιβάλλεται η επαφή με το υγρό στοιχείο. Ωστόσο, πρέπει να γνωρίζουμε ότι με την πάροδο του χρόνου, τα φυσικά θερμομονωτικά υλικά του σώματός μας που το καθιστούν και πιο ανεκτικό στις αλλαγές της θερμοκρασίας διαταράσσονται και έχουν σταδιακά πτωτική τάση. Το δέρμα μας λεπταίνει, το υποδόριο λίπος ελαττώνεται και η μυϊκή μάζα μειώνεται, με αποτέλεσμα να είναι πιο ορατός ο κίνδυνος της υποθερμίας ή αφυδάτωσης και θερμοπληξίας, ειδικά όταν υπάρχει πολύωρη παραμονή μέσα και έξω από τη θάλασσα και μάλιστα σε απαγορευτικές ώρες.

Σύμφωνα πάντα με την έρευνα του ΚΕΕΛΠΝΟ, το διάστημα 11 το πρωί με 3 το μεσημέρι, τότε δηλαδή που ο ήλιος «καίει» και οι θερμοκρασίες είναι πολύ υψηλές, αποδείχτηκε το πιο επικίνδυνο, με την ώρα μεταξύ 12 και 1 μ.μ. να συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο αριθμό θανατηφόρων ατυχημάτων και συγκεκριμένα το 42% των πνιγμών. Αρκετά μεγάλος, όμως, ήταν και ο αριθμός των θανάτων (34%) στο διάστημα 8-10 π.μ., καθώς αυτό το διάστημα είναι που προσέρχονται στις παραλίες ηλικιωμένοι κυρίως άνθρωποι, ενώ το νερό της θάλασσας αυτές τις ώρες έχει και πιο χαμηλή θερμοκρασία.

Είναι εξαιρετικά σημαντικό όλοι μας να ακολουθούμε κάποιους βασικούς κανόνες προκειμένου να είναι το καλοκαίρι μας καθ’ όλα ασφαλές. Τα άτομα της τρίτης ηλικίας είναι αυτά που πρέπει να επιδείξουν τη μεγαλύτερη προσοχή και συνέπεια στις οδηγίες, καθώς ο συνδυασμός του γήρατος με ενδεχόμενα παθολογικά ή άλλης φύσεως προβλήματα επιβαρύνει την υγεία και καθιστά τη συνολική κατάσταση πιο επισφαλή.

Για τον λόγο αυτό οι ηλικιωμένοι στη θάλασσα:

• Γνωρίζουμε απαραίτητα καλό κολύμπι.
• Μπαίνουμε και βγαίνουμε από το νερό σταδιακά και όχι απότομα καθώς ένας γηρασμένος οργανισμός αδυνατεί να επεξεργαστεί εύκολα αυτή την απότομη αλλαγή της θερμοκρασίας. Ειδικά κατά την είσοδο στη θάλασσα, βρέχουμε λίγο πρώτα πόδια-χέρια-κεφάλι και έπειτα βουτάμε ολόκληρο το σώμα.
• Αποφεύγουμε όπως είπαμε το μπάνιο κατά τις πρώτες πρωινές ώρες που είναι πιο κρύο το νερό και το μεσημέρι που σημειώνονται πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Αν, ωστόσο, τα νερά είναι πιο κρύα στην περιοχή που είμαστε, δεν μένουμε ακίνητοι στο νερό, κουνάμε διαρκώς χέρια και πόδια.
• Κολυμπάμε φορώντας καλύτερα ένα καπελάκι και έχοντας βάλει προηγουμένως αντηλιακό το οποίο ανανεώνουμε συχνά όσο παραμένουμε στην παραλία, ακόμη και όταν βρισκόμαστε υπό σκιά.
• Είναι προτιμότερο να κολυμπάμε παρέα με κάποιον φίλο μας που επίσης κολυμπάει καλά.
• Η διαδρομή που ακολουθούμε στη θάλασσα είναι παράλληλα με την ακτή και όχι κάθετα, δηλαδή δεν απομακρυνόμαστε από την παραλία για να πάμε στα βαθιά. Παραμένουμε στα ρηχά και είναι προτιμότερο να κάνουμε το μπάνιο μας εκεί που πατάμε.
• Είναι σημαντικό να μην κολυμπάμε για αρκετή ώρα.
• Δεν κολυμπάμε ποτέ με γεμάτο στομάχι γιατί αυτό επιβαρύνει την καρδιά η οποία κατά τη διάρκεια της κολύμβησης δουλεύει πιο εντατικά. Εκτός από την παλινδρόμηση και την εισρόφηση, ο κίνδυνος υπότασης, λιποθυμίας ή και ενός ισχαιμικού επεισοδίου-εμφράγματος είναι πολύ μεγάλος!
• Δεν κολυμπάμε ποτέ έχοντας καταναλώσει αλκοόλ.
• Αν κατά τη διάρκεια της κολύμβησης αισθανθούμε δυσφορία, πάθουμε κράμπα ή ζαλιστούμε, διατηρούμε την ψυχραιμία μας, καλούμε σε βοήθεια και βγαίνουμε έξω χωρίς πανικό. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό, όπως προαναφέραμε, να κολυμπάμε κοντά στην ακτή, ώστε σε περίπτωση ανάγκης, κάθε βοήθεια να είναι εύκολα προσβάσιμη.
• Δεν καθόμαστε πολύ ώρα στον ήλιο, πίνουμε πολλά υγρά για να δροσιστούμε.

Σε κάθε περίπτωση, επειδή οι περισσότεροι ηλικιωμένοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, άλλοτε μικρά και άλλοτε πιο σοβαρά, είναι προτιμότερο να έχουν μιλήσει πριν με τον ιατρό τους και να έχουν λάβει τις απαραίτητες οδηγίες, καθώς πολλές φορές η φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει ένας ασθενής και δη ηλικιωμένος να επηρεάζει το μπάνιο στη θάλασσα και τις θερινές διακοπές στο σύνολό τους.

Κλείνοντας, θα θέλαμε να επιστήσουμε την προσοχή στο ευρύ κοινό γενικά για το θέμα των πνιγμών στην θάλασσα. Αν και θεωρούμε ότι ο πνιγμός συνιστά μία θορυβώδη εικόνα, όπως αυτή που αποτυπώνεται στις ταινίες, αντίθετα είναι ιδιαίτερα σιωπηλός και ύπουλος. Στην πραγματικότητα, μπορεί κάποιος άνθρωπος να πνίγεται δίπλα μας κι εμείς να μην το καταλάβουμε καν! Ας ρίχνουμε μια ματιά στα άτομα που κολυμπούν σε κοντινή απόσταση από εμάς, γιατί αν σπεύσουμε εγκαίρως σε βοήθεια, μπορεί να προλάβουμε να σώσουμε έναν συνάνθρωπό μας.

Εκ μέρους της Ε.Γ.Γ.Ε.

Ο Πρόεδρος

Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός

Αμ. Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν

τ. Συντονιστής Διευθυντής Ογκολογικής Χειρουργικής Κλινικής

Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Αγ. Σάββας»

Τηλ. 6932401823 / Email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΕΡΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ & ΓΗΡΙΑΤΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΝΕΙ

ΚΑΥΣΩΝΑΣ

Ομάδα υψηλού κινδύνου οι άνθρωποι της Τρίτης Ηλικίας

Ο καύσωνας αποτελεί ένα καιρικό φαινόμενο που είναι ταυτισμένο με τη χώρα μας κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου και παρατηρείται εντονότερα στις μεγαλουπόλεις. Οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες των τελευταίων ημερών ενδέχεται να συνεχιστούν καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού και μπορούν να προκαλέσουν σε όλους αναμφίβολα θερμικά επεισόδια εάν δεν δοθεί η δέουσα προσοχή. Και επειδή η ικανότητα των ανθρώπων να αντιμετωπίσουν τη ζέστη φθίνει με την ηλικία, τον μεγαλύτερο κίνδυνο -λόγω και των διαφόρων νοσημάτων που συνυπάρχουν με το γήρας- διατρέχουν οι ηλικιωμένοι.

Η δυσφορία, η θερμική εξάντληση και η θερμοπληξία, η οποία αποτελεί παθολογική κατάσταση και χρειάζεται άμεση ιατρική βοήθεια, απειλούν τους ηλικιωμένους όταν υπάρχει έντονη ζέστη, υψηλή υγρασία, ακατάλληλο περιβάλλον (κλειστοί χώροι σπιτιού, σταθμού ή αυτοκινήτου), υπερβολικό ντύσιμο και μη επαρκής ενυδάτωση.

Οι ομάδες υψηλού κινδύνου στις οποίες ανήκουν τα άτομα της τρίτης ηλικίας χρειάζονται ειδική προφύλαξη και φροντίδα για να προστατευθούν από τις επιπτώσεις της θερμοπληξίας που είναι και η σοβαρότερη συνέπεια της έκθεσης στην υπερβολική ζέστη. Η θερμοπληξία είναι μία σοβαρή μορφή υπερθερμίας που συμβαίνει όταν ο οργανισμός παρουσιάζει θερμοκρασία σώματος πάνω από 40 °C και δεν μειώνεται. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν απώλεια των αισθήσεων, αλλαγές στη συμπεριφορά (επιθετικότητα, σύγχυση, ίλιγγο, παραλήρημα ή κώμα), ξηρό, θερμό και πολύ κόκκινο δέρμα, έντονη ταχυκαρδία και απώλεια ιδρώτα.

Επειδή η θερμοπληξία απαιτεί άμεση διακομιδή σε νοσοκομείο, ωστόσο μέχρι αυτό να καταστεί δυνατό, πρέπει να εφαρμοστούν πρώτες βοήθειες ούτως ώστε να μπορέσει να μειωθεί η θερμοκρασία του ατόμου.

Ο θερμόπληκτος, χωρίς καθυστέρηση, θα πρέπει:

• Να μεταφερθεί σε σκιερό, δροσερό και αν είναι δυνατόν αεριζόμενο μέρος.
• Να ξαπλώσει ανάσκελα και να μην υπάρχουν άλλα άτομα τριγύρω του που του εμποδίζουν τον αερισμό.
• Να τροφοδοτείται με αέρα χρησιμοποιώντας κάθε πρόχειρο μέσο, όπως βεντάλιες, χαρτόνια κ.ά.
• Να αφαιρούνται τα βαριά ρούχα, να τοποθετούνται ψυχρά επιθέματα και να βρέχεται με κρύο νερό σε όλο του το σώμα, κυρίως στον τράχηλο, τις μασχάλες και τη βουβωνική περιοχή.
• Αν μπορεί εκείνη τη στιγμή ο θερμόπληκτος να πιει υγρά, αξιοποιούμε αυτή τη δυνατότητα

Η Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία εναρμονίζεται πλήρως με τις οδηγίες της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και προτείνει τα ακόλουθα μέτρα προς ηλικιωμένους για την προφύλαξή τους τις ημέρες του καύσωνα:

• Αποφυγή έκθεσης στον ήλιο.
• Αποφυγή βαριάς σωματικής εργασίας και έντονης σωματικής άσκησης.
• Αποφυγή άσκοπων μετακινήσεων και πολύωρων ταξιδιών με μέσα συγκοινωνίας που δεν διαθέτουν κλιματισμό. Απαγορευτική είναι η έξοδος τις θερμότερες ώρες της ημέρας, δηλαδή μεταξύ 10πμ και 4.30μμ.
• Παραμονή σε χώρους που κλιματίζονται. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στον συνεχή ή τουλάχιστον συστηματικό φυσικό αερισμό του χώρου μέσω ανοιγμάτων (παράθυρα, εξωτερικές θύρες) ακόμη και με την παράλληλη λειτουργία κλιματιστικών μονάδων. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει διαθέσιμο κλιματιστικό, χρησιμοποιούμε έναν ανεμιστήρα, τοποθετώντας μπροστά του ένα μπουκάλι με παγάκια, για να είναι ο αέρας πιο φρέσκος.
• Ντύσιμο ελαφρύ και άνετο με ανοιχτόχρωμα ρούχα από πορώδες υλικό, ώστε να διευκολύνεται ο αερισμός του σώματος και η εξάτμιση του ιδρώτα.
• Χρήση καπέλου από υλικό που να επιτρέπει τον αερισμό του κεφαλιού.
• Χρήση μαύρων ή σκουρόχρωμων γυαλιών ηλίου με φακούς που προστατεύουν από την ηλιακή ακτινοβολία.
• Πολλά χλιαρά ντους (όχι κρύα) κατά τη διάρκεια της ημέρας και τοποθέτηση δροσερών επιθεμάτων στο κεφάλι, τους αστραγάλους και τον λαιμό.
• Μικρά σε ποσότητα και ελαφριά γεύματα φτωχά σε λιπαρά, με έμφαση στη λήψη φρούτων και λαχανικών.
• Λήψη άφθονων υγρών (νερού και χυμών φρούτων) και αποφυγή του αλκοόλ. Αν η εφίδρωση είναι μεγάλη, συστήνεται η πρόσθετη λήψη μικρών δόσεων αλατιού.
• Άτομα που πάσχουν από χρόνια νοσήματα θα πρέπει να συμβουλευτούν τον θεράποντα ιατρό τους, από τον οποίο θα λάβουν επιπρόσθετες οδηγίες ανάλογα με την κατάστασή τους καθώς και οδηγίες για την πιθανή αλλαγή της δοσολογίας της φαρμακευτικής τους αγωγής.
• Να μην εγκαταλείπονται μόνα τους τα άτομα της τρίτης ηλικίας, ειδικά όταν δεν είναι αυτοεξυπηρετούμενα, αλλά να εξασφαλίζεται κάποιο άτομο για την καθημερινή τους φροντίδα.

Σημειώνεται ότι τα άτομα με αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις και γενικότερα άτομα ευαίσθητα στην ατμοσφαιρική ρύπανση συνιστάται να παραμένουν σε εσωτερικούς χώρους και να αποφεύγουν την κυκλοφορία στο εξωτερικό περιβάλλον.

Το καλοκαίρι είναι πολύ όμορφο αλλά μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο, ειδικά για τις ευπαθείς ομάδες στις οποίες ανήκουν οι ηλικιωμένοι. Με προσοχή και σύνεση τα άτομα της τρίτης ηλικίας μπορούν να περάσουν το καλοκαίρι τους ανέμελα και χωρίς προβλήματα.

Εκ μέρους της Ε.Γ.Γ.Ε.

Ο Πρόεδρος

Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός

Αμ. Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν

τ. Συντονιστής Διευθυντής Ογκολογικής Χειρουργικής Κλινικής

Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Αγ. Σάββας»

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΧΑΡΙΤΑΤΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ ΜΕ ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΣΤΟΝ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΉΤΗ & ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΙΑ
ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Μ.Ε.Θ. ΒΙΟΚΛΙΝΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ Μ.Φ.Η.
“Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ”

Σακχαρώδης Διαβήτης και τρίτη ηλικία

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΔΩΡΑ ΚΑΠΟΓΙΑΝΝΗ

Η Τρίτη ηλικία συνδέεται άμεσα σε μεγάλο ποσοστό με την ανάπτυξη χρόνιων νοσημάτων. Ένα από αυτά και σε εξέχουσα θέση είναι και ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 (ΣΔτ2) ενώ ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 1 (ΣΔτ1) είναι πολύ σπάνιος στους υπερήλικες. Η προοδευτική αύξηση της δυσανεξίας στην γλυκόζη και αύξηση των επίπεδων σακχάρου στο αίμα σχετίζεται άμεσα με την γήρανση του οργανισμού. Η Τρίτη ηλικία είναι μια ευπαθής ομάδα της κοινωνίας, ο σακχαρώδης διαβήτης μια νόσος που χρήζει έγκαιρης και έγκυρης θεραπείας, δυο στοιχεία που πρέπει να συμπορευτούν με την βοήθεια του ιατρού.

• Σε τι διαφέρει ο ηλικιωμένος διαβητικός;

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) αποτελεί σύνηθες πρόβλημα στους ηλικιωμένους, αφού υπολογίζεται ότι τουλάχιστον ένας στους πέντε ηλικίας άνω των 65 ετών πάσχει από τη νόσο.

Ο τύπος διαβήτη που απαντάται στη μεγάλη πλειοψηφία των ηλικιωμένων διαβητικών είναι ο διαβήτης των ενηλίκων ή αλλιώς ΣΔ τύπου 2 (σύμφωνα με την τρέχουσα ταξινόμηση) και συνήθως προϋπάρχει. Οι περιπτώσεις καθυστερημένης διάγνωσης δεν είναι σπάνιες αφού η νόσος αποκαλύπτεται σε τυχαίο εργαστηριακό έλεγχο, μετά από οφθαλμολογική εξέταση ή εκδήλωση χρόνιας επιπλοκής. 

Οι ηλικιωμένοι αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία ασθενών διότι η φυσιολογική φθορά του χρόνου τους καθιστά σχετικά εύθραυστους. Συχνά παρουσιάζουν κακή φυσική κατάσταση με κινητικούς περιορισμούς, που έχει ως επακόλουθο την αδυναμία άσκησης καθώς και τον κίνδυνο πτώσεων. Όχι σπάνια επίσης εκδηλώνουν γνωσιακή δυσλειτουργία, άνοια δηλαδή, άλλοτε άλλου βαθμού. Αποτελούν επίσης κανόνα τόσο η συνύπαρξη περισσότερων του ενός νοσημάτων και ως εκ τούτου η πολυφαρμακία όσο και η έκπτωση νεφρικής λειτουργίας και η καρδιακή ανεπάρκεια. Οι παράγοντες αυτοί επηρεάζουν σημαντικά την αυτοδιαχείριση του ασθενή, μειώνουν την ποιότητα ζωής του, επιτάσσουν την ανάγκη φροντίδας από τρίτο άτομο και απαιτούν μεγάλη προσοχή στην επιλογή της φαρμακευτικής αγωγής για την αντιμετώπιση του διαβήτη προς αποφυγή αλληλεπιδράσεων.

Ο κίνδυνος υπογλυκαιμίας είναι άλλος ένας παράγοντας που λαμβάνουμε ισχυρά υπόψη όταν καταστρώνουμε το θεραπευτικό μας πλάνο διότι φαίνεται ότι είναι μεγαλύτερος τόσο σε συχνότητα όσο και σε βαρύτητα στους ασθενείς αυτούς. Οι εκδηλώσεις της υπογλυκαιμίας στους ηλικιωμένους είναι συνήθως ηπιότερες και περιλαμβάνουν απλή ανησυχία ή σύγχυση. Κατά συνέπεια η διάγνωση μπορεί να διαλάθει με δυνητικά καταστροφικές επιπτώσεις. 

• Αλλάζουν οι θεραπευτικοί στόχοι για τον διαβήτη στους ηλικιωμένους ;

Η εξατομίκευση των γλυκαιμικών στόχων είναι ακόμα περισσότερο επιβεβλημένη στην ηλικιακή αυτή κατηγορία των ασθενών, για τους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Οι γλυκαιμικοί στόχοι εξατομικεύονται λαμβάνοντας υπόψη τη γνωσιακή και λειτουργική κατάσταση του ασθενή, τη διαθεσιμότητα υποστήριξης από το οικείο περιβάλλον, τα συνοδά νοσήματα και το προσδόκιμο επιβίωσης τους. 

Στον ασθενή με μεγάλο προσδόκιμο επιβίωσης και ικανοποιητική κατάσταση υγείας, δηλαδή με λίγα συνυπάρχοντα νοσήματα και καλή γνωσιακή – λειτουργική κατάσταση, η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) θα πρέπει να διατηρείται κάτω από 7 – 7.5%.

Όταν ένας ηλικιωμένος υποφέρει από πολλές συνυπάρχουσες νόσους, έχει άνοια ήπιου – μέτριου βαθμού, είναι ευάλωτος σε υπογλυκαιμίες και κινδυνεύει από πτώσεις, τότε η κατάσταση του  θεωρείται περισσότερο επιβαρυμένη. Εφόσον το προσδόκιμο επιβίωσης του υπολογίζεται αδρά σε πάνω από 5 έτη, τότε θέτουμε περισσότερο χαλαρούς στόχους, δηλαδή στοχεύουμε σε τιμές HbA1c <8%.

Σε έναν ασθενή που υποφέρει από τελικού σταδίου χρόνια νοσήματα (βαρύτατη καρδιακή ανεπάρκεια ή νεφρική ανεπάρκεια λόγου χάρη) ή άνοια προχωρημένου βαθμού, τότε το προσδόκιμο επιβίωσης του περιορίζεται σημαντικά (<5έτη). Στην περίπτωση αυτή στοχεύουμε σε τιμή HbA1c <8.5% η οποία ισοδυναμεί με μια μέση τιμή σακχάρου περίπου 200mg/dL. Με την τακτική αυτή αποφεύγουμε τόσο την πιθανότητα υπογλυκαιμίας όσο και την εκσεσημασμένη υπεργλυκαιμία που μπορεί να επιφέρει γλυκοζουρία, αφυδάτωση, βυθιότητα και πτωχή επούλωση τραυμάτων.     

• Τι θέση κατέχει η διατροφή στην αντιμετώπιση του ;

Όπως ισχύει για όλα τα νοσήματα, οι γενικές αρχές υγιούς διατροφής αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο στην αντιμετώπιση του διαβήτη, στοχεύοντας στη διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρους. 

Πρακτικά, συνιστάται η προσλαμβανόμενη τροφή να κατανέμεται σε 6 – 7 μικρά γεύματα ημερησίως και μάλιστα να γίνεται προσπάθεια οι τροφές που είναι πλούσιες σε υδατάνθρακες να μοιράζονται σε όλα τα γεύματα έτσι ώστε η διαχείριση του γλυκαιμικού φορτίου από τον οργανισμό να είναι αποτελεσματικότερη. 

Επιδιώκεται η κατανάλωση ποικιλίας τροφών, ιδίως αυτών που είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες. Στο πλαίσιο αυτό αποφεύγουμε τους χυμούς φρούτων και προτιμούμε την κατανάλωση φρέσκων φρούτων. Δεν θα πρέπει να ξεχνούμε την πρόσληψη ικανής ποσότητας λευκώματος (0,8-1,0 g/kg σωματικού βάρους) με σκοπό τη διατήρηση της μυϊκής μάζας και ενός θωρακισμένου ανοσοποιητικού συστήματος. 

• Χρειάζεται να ασκείται ο ηλικιωμένος διαβητικός;

Η σημασία της φυσικής άσκησης στον Σακχαρώδη διαβήτη είναι τεκμηριωμένη αφού μέσω αυτής μειώνεται η αντίσταση στην ινσουλίνη, βελτιώνεται η καρδιοαναπνευστική λειτουργία και τονώνεται η αυτοπεποίθηση του ατόμου. Για τους ίδιους λόγους η άσκηση είναι απαραίτητη και στην τρίτη ηλικία, πάντα βέβαια υπό ιατρική παρακολούθηση και σωστό σχεδιασμό.

Ο σχεδιασμός της άσκησης θα εξαρτηθεί πρωτίστως από την κινητική κατάσταση του ατόμου αλλά και από άλλους παράγοντες όπως η ηλικία, η υπογλυκαιμική αγωγή και τα συνυπάρχοντα νοσήματα.

• Ποιες οι ιδιαιτερότητες της φαρμακευτικής αντιμετώπισης του διαβήτη στους ηλικιωμένους;

Προκειμένου να καταστρώσουμε το κατάλληλο θεραπευτικό πλάνο φαρμακευτικής αντιμετώπισης πρέπει να λάβουμε υπόψη τη γνωσιακή επάρκεια του ηλικιωμένου και την υποστήριξη από τους οικείους, τα συνοδά νοσήματα, την αποτελεσματικότητα του κάθε φαρμάκου και τις δράσεις του που δεν αφορούν τον Διαβήτη, καθώς και τις αντενδείξεις - ανεπιθύμητες ενέργειες του. Η εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας μέσω του υπολογισμού του ρυθμού σπειραματικής διήθησης από τον ιατρό πρέπει να γίνεται τόσο στην αρχική όσο και σε κάθε επίσκεψη μετέπειτα.

Αποφεύγουμε τα σύνθετα θεραπευτικά σχήματα όπως το εντατικοποιημένο σχήμα πολλαπλών ενέσεων ινσουλίνης όταν υπάρχει γνωσιακή δυσλειτουργία ή ανεπαρκής υποστήριξη από το οικείο περιβάλλον διότι μπορεί να οδηγήσει σε υπογλυκαιμία.

Προτιμούμε φάρμακα τα οποία καλύπτονται από τον ασφαλιστικό φορέα του συνταξιούχου εφόσον επιτυγχάνεται ο εξατομικευμένος γλυκαιμικός μας στόχος, έτσι ώστε να ελαχιστοποιήσουμε την πιθανότητα ελλιπούς συμμόρφωσης που συνδέεται με το οικονομικό κόστος.

Όταν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος υπογλυκαιμίας προτιμούμε φαρμακευτικούς παράγοντες με χαμηλό υπογλυκαιμικό κίνδυνο. 

Λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη την παρουσία συνοδών νοσημάτων έτσι ώστε να επωφεληθούμε από τις εξωγλυκαιμικές δράσεις συγκεκριμένων φαρμακευτικών ομάδων αλλά και να αποφύγουμε την τοξικότητα άλλων.

Συμπεράσματα

Η ομάδα των ηλικιωμένων διαβητικών είναι μια ανομοιογενής ομάδα ασθενών που χαρακτηρίζεται τόσο από λειτουργική ετερογένεια (ποικίλλουσα φυσική – γνωσιακή – ψυχολογική κατάσταση) όσο και κλινική ανομοιογένεια (αναφορικά με την παρουσία συνοδών νοσημάτων και πολυφαρμακίας, εκδήλωση χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη, ποικίλο προσδόκιμο επιβίωσης).

Προκειμένου λοιπόν να καθοριστούν οι εξατομικευμένοι θεραπευτικοί στόχοι και οι θεραπευτικές επιλογές απαιτείται προσεκτική εκτίμηση του ιατρικού ιστορικού αλλά και της λειτουργικότητας (ικανότητας αυτοεξυπηρέτησης) του ατόμου.

Παράλληλα όμως με τη βέλτιστη γλυκαιμική ρύθμιση θα πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στον έλεγχο όλων των παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου έτσι ώστε να συμβάλουμε στη μεγαλύτερη μείωση νοσηρότητας και θνητότητας, δηλαδή με άλλα λόγια, να βελτιώσουμε την ποιότητα και το προσδόκιμο επιβίωσης του ηλικιωμένου ασθενή μας.