Κλαρίνο, μοιρολόι και ξενιτιά…
Τα ηπειρώτικα
ΓΡΑΦΕΙ Η ΣΟΦΙΑ ΔΙΓΕΝΗ-ΚΟΛΙΟΤΑΣΗ (Ηπειρώτισσα νούσα | νύφη | ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ)
Ένας δυνατός ήχος, που θυμίζει τη δύναμη του νερού, που κυλάει από την βουνοκορφή για να καταλήξει άλλοτε σε μύλους κι άλλοτε στη θάλασσα. Ο ήχος γίνεται πιο απαλός σαν το μικρό ρυάκι που περνάει ανάμεσα στα πλατάνια. Νανούρισμα στην κούνια ενός μωρού. Ανάμεσα στην αγριάδα των ηπειρώτικων ψηλών βουνών και στην γαλάζια ηρεμία της θάλασσας. Εκεί που συναντάς άλλοτε το «ορφάνεμα» των τόπων κι άλλοτε τη βουή της πόλης.
Κάθε φορά που οι Ηπειρώτες ανταμώνουν, μακριά από τον τόπο τους, θαρρείς πως σμίγουν για να σου θυμίσουν ότι η Ήπειρος ζει μέσα στον καθένα τους ξεχωριστά και σε όλους μαζί σαν μια υπέρμετρη δύναμη.
Αυτό είδαμε και σε αυτό το παραδοσιακό καλωσόρισμα του 2023. Ήταν όλοι εκεί. Υποδέχτηκαν τους καλεσμένους τους, δέχθηκαν κι αντάλλαξαν ευχές και τραγούδησαν και χόρεψαν!
Η ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΟΥ ΕΝΩΝΕΙ
Η Ήπειρος είναι αλήθεια πως είναι ένας μουσικός κυκεώνας µε πανδαισία ήχων, χρωμάτων και ρυθµών. Οι Ηπειρώτες έχουν τη μουσική σαν θρήνο, σαν νανούρισμα και σαν παρηγοριά. Είναι από τους ανθρώπους που ξέρουν να πενθήσουν και ξέρουν να γλεντήσουν.
Το αποδεικνύουν άλλωστε σε κάθε ευκαιρία γιορτής.
Στην Ένωση Ηπειρωτών Περιστερίου ζωντανεύουν τα χωριά και οι πόλεις τους. Μα από όπου κι αν είναι ο καθένας τους ξέρει τον σκοπό και το μέτρο, ξέρει το χορό και τα βήματα.
Το Ηπειρώτικο Πολυφωνικό Τραγούδι, ως φωνητικό είδος, είναι απέριττο στα μέσα της επιτέλεσής του, θέλει μονάχα φωνές και ψυχές.
Στην Ηπειρο υπάρχει ένα έθιµο που τηρείται σε όλες τις εκδηλώσεις, από τα γλέντια µέχρι και τους γάµους. Κάθε φορά ξεκινούν αλλά και κλείνουν τις εκδηλώσεις τους µε ένα μοιρολόι.
Κι αυτό μπορεί να ακούγεται παράξενο όμως εκείνοι ξέρουν. Το µοιρολόι είναι ένας αυτοσχεδιασµός των µελών της ορχήστρας και κατά τη διάρκειά του θυµούνται τους ανθρώπους που χάθηκαν ή που δεν βρίσκονται µαζί τους στο γλέντι. Κυρίως όµως αυτούς που έχουν χαθεί. Αυτή είναι µια συνήθεια που τηρείται σήµερα και θα τηρείται για πάντα. Το γλέντι εξελίσσεται στη συνέχεια µε διάφορα τραγούδια. Κυριαρχούν φυσικά τα παραδοσιακά όργανα, όπως το κλαρίνο, το λαούτο και το βιολί.
Οι Ηπειρώτες έχουν τραγουδήσει πολύ για την αγάπη και για τον πόνο. Το τραγούδι «Γιάννη µου το µαντίλι σου» είναι χαρακτηριστικό παράδειγµα. Υπάρχει στην αφήγηση τόσο πολύ αίµα βαµµένο από την ξενιτιά που δεν µπορούν να το ξεπλύνουν ούτε πέντε ποτάµια.
«Αυτά τα τραγούδια ή τ΄ ακούς και ανατριχιάζεις ή δεν μπορείς να τ΄ αντέξεις. Δεν υπάρχει μέσος όρος. Είναι γιατί δεν προσπαθούν ν΄ αρέσουν αλλά να εκφράσουν κάτι, ακολουθώντας τον πιο σύντομο δρόμο για την λαϊκή ψυχή. Την αμεσότητα» (Μιχάλης Γκανάς).
Αυτοσχέδια γλέντια µε παραδοσιακές ηπειρώτικες πίτες και τσίπουρο. Τα µοιρολόγια, τα πολυφωνικά τραγούδια, η σύνδεση της µουσικής με τα λόγια των τραγουδιών:
«Στη δική µου γειτονιά, κάποτε µια λεµονιά, δυο λεµόνια είχε µόνο, στον κορµό κι όχι σε κλώνο» Έτσι ξεκινάνε τα λόγια στο τραγούδι που έχει ακουστεί από άκρη σε άκρη στην Ήπειρο, τα τελευταία χρόνια, γραμμένο από τον κλαρινίστα, Κώστα Βέρδη. “Το 1991 ρώτησα τον καθηγητή και μουσικολόγο Λαμπρό Λιάβα, πως μπορεί ένα σημερινό τραγούδι να θεωρηθεί παραδοσιακό; Η απάντηση του ήταν πως, “ο Χρόνος, η διάρκειά του και η αποδοχή του κόσμου το κάνουν αυτό”. Σήμερα χορεύουμε το “Στης Πικροδάφνης τον Ανθό”, που είναι παμπάλαιο τραγούδι, όμως σίγουρα στον καιρό του, κάποιος το έγραψε. Κι όμως ακόμη και σήμερα είναι το πρώτο που ζητάει ο κόσμος. Υπάρχει περίπτωση αυτό το τραγούδι να χάσει την αξία του; Ένα τραγούδι για να γίνει αποδεκτό από τον κόσμο, θέλει καλή μελωδία και σίγουρα όχι φθηνό στίχο. ..”
Συνηθίζουμε ν’ αντιλαμβανόμαστε τη μουσική σαν μια μορφή ψυχαγωγίας ― σαν μια πολυτέλεια, τελικά σαν κάτι το περιττό. Και πράγματι η μουσική που συνήθως ακούμε αυτόν το σκοπό έχει: να διασκεδάσει. Ποια ήταν όμως η πρωταρχική λειτουργία της μουσικής; Για ποιο λόγο άρχισαν κάποτε οι άνθρωποι να τραγουδούν και να χορεύουν; Ο Κρίστοφερ Κινγκ, βραβευμένος μουσικός παραγωγός και μανιώδης συλλέκτης δίσκων γραμμοφώνου, υποστηρίζει ότι η μουσική στην πρωταρχική της μορφή είναι ένα γιατρικό για τις πληγές της ψυχής ― κάτι εξίσου απαραίτητο με τον αέρα και την τροφή.
ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΠΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΗΠΕΙΡΩΤΕΣ
Ἡ Ἤπειρος
ἑνὸς ἐλάχιστου
καὶ τοῦ περπατημένου ἀπὸ μυρμήγκια σβώλου
ὁ βόγκος
καθώς γεννοβολάει ἁπλότοπα βουνὰ
τοὺς λόγγους πλάθει καὶ τὰ δάση
γιὰ νὰ στολίσει τὸ κορμὶ τῆς γῆς
καὶ γιὰ νὰ δώσει διάβα στὴν ὁρμὴ τοῦ λάκκου
στοῦ ποταμοῦ τόν ίμερο
ὅταν τὸ ταπεινὸ δημιουργεῖ τὸ μέγα
Στὴν Ἤπειρο ὁ σεισμὸς καὶ ἡ ὀργὴ τῆς φύσης
τὸ ξύσιμο στῆς γῆς τὴ ράχη ἀπὸ θεό
μὰ πάνω ἀπ᾽ ὅλα τὸ σημάδι τοῦ ἐρχομοῦ
τοῦ φίλου τοῦ καλοῦ
Τὸ μήνυμα ἀπ᾽ τὰ ἐπέκεινα τοῦ βίου
γιὰ τὸν χαμὸ γιὰ τὴ ζωὴ γιὰ τὸ φιλὶ
καὶ τὴ στερνή τή σιωπὴ
μὴ καὶ φανοῦμε ἀτοίμαστοι
χωρὶς φασκιὰ καὶ λάκκο κι᾽ ἀγκαλιὰ χωρίς
Καί ὁ σεισμὸς γιορτὴ στὸ σπίτι
ὅταν ἡ πέτρα ἡ μιά χοροπηδάει στὴν ἄλλη ἀπάνω
μὲ τὴ χαρὰ τῆς γνωριμιᾶς
τῆς καλημέρας (Ηπειρώτικο 2013)
-----------------------------------------------------------------------------------------
Τὰ ὄνειρα στὴν Ἤπειρο
τὰ δένουνε γερὰ μὲ ἀγράμπελη
ἀπό τὸ κότσι
καὶ τὰ κρεμᾶνε ἀψηλὰ στὸ σύννεφο
νὰ μὴν τὰ πιάνει πυρετὸς καὶ μύγα
τὰ δένουν μὲ ἀλογότριχες καὶ μὲ γερὴ θηλιὰ
τὸ ἕνα στὸ κατόπι τοῦ ἄλλου
καὶ τ᾽ ἀμολᾶνε ἀπ᾽ τὰ ψηλὰ τὰ ὂρη
μηνύματα στὸν ἄλλο κόσμο
τὸν χρόνους δρόμο μακρινό
μιά κούνια γιὰ τὸ λίκνισμα τοῦ ἀγέρα
καὶ μονοπάτι γιὰ τοῦ λύκου τὴ φωνὴ
πρὸς τὸ φεγγάρι
Φώτης Μότσης
Ο Ζήκος Κόντης είναι και πάλι πρόεδρος της Ένωσης και μελημά του είναι να ενώνει πραγματικά τους συμπατριώτες του, να διασώζει την παράδοση και να διαδίδει όλα εκείνα τα καλά του πολιτισμού της λεβεντογένας Ηπείρου.
Να σημειώσουμε εδώ ότι: οι εβδομαδιαίες συναντήσεις για χορό και τραγούδι ξεκινησαν στις 8 Ιανουαρίου στα γραφεία της Ένωσης Ηπειρωτών Περιστερίου, Αρκαδίας 35.
Ώρες και μέρες δραστηριοτήτων:
Χορευτικό Τμήμα:
- Κυριακή 19:00-20:30
- Δευτέρα 20:00-21:30
- Τετάρτη 19:00-20:30
Τμήμα Χορωδίας:
- Δευτέρα 18:00-20:00
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 2105737310