Καταστροφική εμμονή η νευρωτική και παθολογική ζήλια

Γράφει η Ελένη Σάννου, Εργοθεραπεύτρια

Έναν χρόνο μετά την επίθεση με βιτριόλι, στην 34χρονη τότε Ιωάννα, στη Καλλιθέα, η 35χρονη δράστις σύμφωνα με τον κ. Κεχαγιόγλου, τον συνήγορο υπεράσπισης , ως κίνητρο της πράξης της ανέφερε την εμμονή της με το θύμα λόγω της εμπλοκής, κατά δήλωσής της, σε ένα πολύ σημαντικό προσωπικό θέμα. Οι αστυνομικοί που χειρίζονται την υπόθεση καταλήγουν στο ότι μπροστά στους φίλους και τους συγγενείς ήταν ένας άνθρωπος που έδειχνε φυσιολογικός. Μέσα στο σπίτι της όμως ήταν μια γυναίκα γεμάτη εμμονές που γίνεται επικίνδυνη.

Θα σταθούμε στην λέξη εμμονή, την προσήλωση δηλαδή σε κάτι σε βαθμό υπερβολικό και αυτή η προσήλωση μπορεί να αφορά ένα από τα κοινά συναισθήματα των ανθρώπων, τη ζήλια. Την συναντάμε σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, στις φιλίες, στις σχέσεις μεταξύ συντρόφων, στις οικογενειακές σχέσεις, στις επαγγελματικές σχέσεις, και αλλού. Κατά τα λεξικά, είναι το συναίσθημα από το οποίο κατέχεται κάποιος, όταν επιθυμεί κάτι που ανήκει σε άλλον και γι΄ αυτό λυπάται ή φθονεί. Είναι και η αμφιβολία για την ερωτική ή συζυγική πίστη.
Τις περισσότερες φορές η ζήλια προέρχεται από χαμηλή αυτοεκτίμηση και ανασφάλεια. Όπως με τα περισσότερα συναισθήματα, η ζήλια δεν είναι πρόβλημα εκτός και αν γίνεται υπερβολική και αρχίζει να επηρεάζει τον τρόπο σκέψης, σε σημείο που παύει να είναι προστατευτική και γίνεται καταστροφική.

ΤΡΙΑ ΤΑ ΕΙΔΗ ΖΗΛΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΦΡΟΙΝΤ

Σύμφωνα με τον Φρόιντ η ζήλια χωρίζεται σε 3 είδη, τη φυσιολογική, τη νευρωτική και την παθολογική.
Η φυσιολογική ζήλια είναι κάτι που ο καθένας αισθάνεται κάποια στιγμή της ζωής του και προκαλείται από πράξεις τρίτων.
Η νευρωτική ζήλια υπάρχει περισσότερο σε άτομα υπερευαίσθητα και τις περισσότερες φορές δεν οφείλεται σε σοβαρές ή ορατές αιτίες. Έχει τη βάση της σε βαθιά ριζωμένα αισθήματα ενοχής και στο μηχανισμό άμυνας που ονομάζεται προβολή.
Η παθολογική ή αρρωστημένη ζήλια ξεπερνά το αποδεκτό και σχετίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου με εμμονές. Το άτομο που νιώθει αυτό το συναίσθημα αισθάνεται συνήθως μειονεκτικά απέναντι στο σύντροφό του και παρατηρεί εξονυχιστικά τη συμπεριφορά του, προκειμένου να βρει πειστήρια και αποδείξεις για κάποια υποτιθέμενη παρατυπία. Μέσα στη μόνιμη ανησυχία που ζει, παρεξηγεί και παρερμηνεύει το σύντροφό του, που υποφέρει από αυτήν τη συμπεριφορά.
Όταν η ζήλια είναι παθολογική εμφανίζεται σε δύο μορφές, την ψυχαναγκαστική ζήλια και την παραληρητική-ψυχωτική ζήλια. Στην ψυχαναγκαστική ζήλια το άτομο επαναλαμβάνει έντονες σκέψεις ότι ο σύντροφός του είναι άπιστος. Αν και αυτές οι ιδέες μπορεί να μην πιστεύονται βαθιά, δεν μπορούν να σταματήσουν και μπορούν γρήγορα να γίνουν οδυνηρές και καταστροφικές. Στην ψυχωτική ζήλια, οι σκέψεις είναι πιο ακραίες και το άτομο είναι πεπεισμένο ότι ο σύντροφός του αναμφίβολα τον εξαπατά.
Η παθολογική ζήλια συνοδεύεται από παρανοϊκές σκέψεις και μανιακή συμπεριφορά. Πολλές μελέτες αναφέρουν ότι η παθολογική ζήλια είναι ψυχική διαταραχή ή σχετίζεται με τη χρήση ουσιών. Ωστόσο η ψυχική ασθένεια μπορεί να μην είναι τόσο σοβαρή και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που εμφανίζουν παθολογική ζήλια με συμπτώματα όπως ιδεοληπτική ψυχαναγκαστική διαταραχή, κατάθλιψη ή διαταραχή άγχους. Πολλές φορές το άτομο που ζηλεύει δεν παραδέχεται την κατάσταση και η ζήλια εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους όπως υποβιβασμός, εξύβριση, θυμός, βία κτλ.

ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΖΗΛΙΑΣ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΓΝΟΗΘΟΥΝ

Ορισμένα συμπτώματα της παθολογικής ζήλιας περιλαμβάνουν: κατηγορία άλλων για εμφάνιση ή προσοχή σε άλλους, αμφισβήτηση της συμπεριφοράς του συντρόφου, διερεύνηση τηλεφωνικών κλήσεων άλλων μορφών επικοινωνίας, απομόνωση του συντρόφου, έλλειψη εμπιστοσύνης, λεκτική ή/και σωματική βία προς τον σύντροφο, το άτομο που θεωρείται αντίπαλος ή και τα δύο.
Έρευνες δείχνουν ότι ένα μέρος όσων έχουν εμφανίσει παθολογική ζήλια μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά, ακολουθώντας φαρμακευτική αγωγή ή γνωστική-συμπεριφοριστική θεραπεία. Ακόμη, η πρώιμη παρέμβαση είναι αποτελεσματική, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας. Τα πρώτα σημάδια δεν πρέπει να αγνοηθούν και το άτομο χρειάζεται να ζητήσει άμεσα θεραπευτική βοήθεια.