ΤΟ ΣΤΡΑΥΡΟΔΡΟΜΙ ΑΡΕΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΚΙΑΣ

Διαβάζουμε λοιπόν στα απομνημονεύματα του ιστορικού Ξενοφώντος, 2, 1, 21  :

«Μια µέρα, όταν ο Ηρακλής ήταν ακόµη νέος, καθόταν σ’ ένα ήσυχο σταυροδρόμι και σκεφτόταν ποιο δρόµο ν’ ακολουθήσει στη ζωή του. Το δρόµο αρετής δηλαδή του αγώνα και της προσφοράς στους ανθρώπους ή το δρόµο της ευδαιμονίας – κακίας δηλαδή της διασκέδασης και της απόλαυσης χωρίς όρια;

Τότε του φάνηκε ότι τον πλησίασαν δύο γυναίκες. Η µια ήταν ντυμένη απλά χωρίς κανένα στολίδι, ενώ η άλλη ήταν ντυμένη πολύ όμορφα κι είχε πολλά στολίδια. Αυτή μίλησε πρώτη σ

τον Ηρακλή και του είπε:

-Ηρακλή, είσαι ο δυνατότερος άνθρωπος στη γη. Μπορείς ν’ αρπάξεις ό,τι θέλεις, χωρίς ποτέ να εργαστείς. Αν µε ακολουθήσεις, ο δρόμος της ζωής σου θα είναι πολύ εύκολος κι ευχάριστος. Θα απολαύσεις χωρίς κόπο πολλές χαρές και διασκεδάσεις.

-Ποια είσαι εσύ; τη ρώτησε ο Ηρακλής.

-Οι φίλοι µου µε λένε Ευτυχία και οι εχθροί µου µε λένε Κακία, του απάντησε.

Πλησίασε τότε και η άλλη γυναίκα.

-Ηρακλή, του είπε, µε λένε Αρετή. Αν ακολουθήσεις το δικό µου δρόμο, η ζωή σου θα είναι γεμάτη κόπους και αγώνες αλλά και καλά έργα. Με τη δύναμη που σου έδωσαν οι θεοί θα ευεργετείς τους ανθρώπους κι εκείνοι θα σε αγαπούν και θα σε τιμούν.

Ο Ηρακλής αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τη δύναμή του, για να βοηθήσει τους ανθρώπους. Γι’ αυτό διάλεξε το δρόμο της Αρετής».

Αυτός ο μύθος έπλασε χαρακτήρες στην εποχή μου και πιο πίσω ακόμα. Πέρασε από γενιά σε γενιά και ήταν πάντα τόσο ξεκάθαρος και ανεξίτηλος που ακόμα και σήμερα στην εποχή των tablet γίνεται διδαχή.

Όμως, η ανθρωπότητα έχει τηρήσει αποστάσεις από την αρχαία γνώση και σοφία. Θέλει, όπως λέει το κείμενο που παρέθεσα λίγο πιο πάνω, να μην είναι τα παιδιά ούτε πολύ καλά ούτε πολύ κακά. Να είναι ολοκληρωμένοι άνθρωποι.

ΜΑΣ ΞΕΧΩΡΙΖΕΙ ΑΠΟ ΤΑ ΖΩΑ Η ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ

Ας δούμε όμως αν μπορούμε να είμαστε ολοκληρωμένοι άνθρωποι, λίγο κακοί και λίγο καλοί. Καφές με ολίγη δηλαδή σαν να λέμε. 

Ο Δημόκριτος γράφει: «Οι περισσότεροι γίνονται καλοί στην πορεία της ζωής, παρά από τη φύση.» Και ο Ευριπίδης διατυπώνει ότι : «Στους καλούς υπάρχει κάθε είδος σοφίας.» Ενώ ο Αριστοτέλης εξηγεί και αναλύει: «Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ανθρώπων σε σχέση με τα άλλα ζώα είναι πως μόνο αυτοί έχουν την αίσθηση του καλού και του κακού, του δίκαιου και του άδικου και των άλλων αξιών. Η δε κοινή γνώση συντελεί στη δημιουργία της οικογένειας και της πόλης.»

Αν τώρα συμβουλευτούμε την εγκυκλοπαιδική μας αναζήτηση στο λήμμα καλός θα λάβουμε πολλαπλές απαντήσεις:

- ο θετικά, αγαθά, φιλικά διακείμενος προς τους άλλους όχι μόνον θεωρητικά, αλλά και συναισθηματικά και πρακτικά, που βοηθά τους άλλους ανθρώπους, που συγχωρεί εύκολα και επιδιώκει το καλύτερο όχι μονον για τον εαυτό του αλλά και τους υπόλοιπους

-αυτός που υπερτερεί σε κάτι, είναι ανώτερος από άλλους ομοίους του, ξεχωρίζει θετικά, είναι καλός σε κάτι συγκεκριμένο, σε μια επιστήμη ή ειδικότητα, την κατέχει, είναι κατηρτισμένος, ασκεί ένα επάγγελμα αποτελεσματικότερα από άλλους συναδέλφους του

-καλός < ομόρριζο του κάλλος και κάλλαιον και καλλύνω

καλός, -ή, -όν:

-όμορφος, ωραίος

-καλός, τίμιος, ειλικρινής, δίκαιος, ευγενής

-αρμόδιος, κατάλληλος

-το ουδέτερο ως ουσιαστικό, δηλ. το καλόν = η καλλονή, η ωραιότητα, το ηθικό κάλλος και η αρετή

-ἡ Καλή και η Καλλίστη, επίθετα Αρτέμιδος

Και έπεται συνέχεια. Η λέξη πάντως είναι σπουδαία μαρτυρία για την ποιότητα του χαρακτήρα ενός ανθρώπου. Όπως λέει η μεγάλη παιδαγωγός Μαρία Μοντεσόρι «Η πρώτη αρχή που πρέπει να αποκτήσει ένα παιδί για να είναι ενεργά πειθαρχικό, είναι η διάκριση καλού και κακού. Στόχος του δάσκαλου είναι να διδάξει το παιδί να μη συγχέει το καλό με την αδράνεια και το κακό με τη δράση»

Ο Νίτσε ωστόσο λέει ότι για να βρεις το καλό πρέπει να γνωρίσεις το κακό γιατί: «Καθετί καλό προέρχεται από το κακό» και η Αγγλίδα συγγραφέας Mary Wollstonecraft σημειώνει:  «Κανένας άνθρωπος δεν επιλέγει το Κακό επειδή είναι το Κακό. Το περνάει κατά λάθος για την ευτυχία, για το Καλό που ψάχνει».

Στο λήμμα κακός όλα αφαιρετικά. Είναι εκείνος ο άνθρωπος που: «δεν αναγνωρίζεται ως χρήσιμος, ωφέλιμος, που προκαλεί την αποδοκιμασία για το ήθος και την ποιότητά του».Η λέξη κακό πάλι δηλώνει συμφορά, καταστροφή, είναι μια πράξη ή μία κατάσταση από την οποία προκύπτει, ή τείνει να προκύψει, αποτέλεσμα που αντίκειται σε μια ηθική.

Η ΕΓΩΙΣΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΙ ΤΙΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΛΟΥ ΚΑΙ ΚΑΚΟΥ

«Κάνε το κακό μια κι έξω, αλλά το καλό δίνε το σιγά-σιγά» προτρέπει ο Νικολό Μακιαβέλι. Ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ πάλι λέει «Δεν υπάρχει τίποτε τόσο καλό ή τόσο κακό, η σκέψη το κάνει έτσι».

Η σκέψη λοιπόν είναι εκείνη που διαμορφώνει την εικόνα του καλού ή του κακού. «Δεν υπάρχει καλό και κακό. Υπάρχουν μόνο εκφράσεις εγωισμού.» 

Το καλό και το κακό είναι τελικά δυο έννοιες τις οποίες ο ανθρώπινος εγκέφαλος ατελής ον, αφού λειτουργεί ένα ελάχιστο τμήμα του στον καθένα μας, δεν μπορεί να τις κατανοήσει και να τις συλλάβει παρά μόνο να τις προσεγγίσει, άλλοτε σωστά κι άλλοτε λάθος. Οι δυο αυτές έννοιες είναι απόλυτα αντιφατικές και εκ διαμέτρου αντίθετες μεταξύ τους. Γνωρίζουμε άλλωστε την αιώνια πάλη μεταξύ του καλού και του κακού από την παιδική μας ηλικία, μέσα από τα παραμύθια και τις λαϊκές παραδόσεις όπου:«Κάθε δράκος γεννά και έναν Άγιο Γεώργιο που θα σκοτώσει τον δράκο» όπως αναφέρει ο ποιητής Χαλίλ Γκιμπράν, .

 Όμως τα δυο αυτά στοιχεία του κόσμου μας εκτός από αντίθετα είναι τελικά και πολύ σχετικά μεταξύ τους. Αν δε γνωρίζεις το ένα δεν μπορείς να γνωρίζεις και το άλλο.

Ο Πλάτωνας όμως μας τονίζει: «Η καλοκαγαθία είναι συνήθεια προαιρετική των καλύτερων ανθρώπων.» Για αυτό ας πράττουμε καλά και αρεστά στους γύρω μας. Γιατί: «Η καλοσύνη μέσα στον άνθρωπο είναι η μόνη αληθινή και υπέροχη αρετή. Είναι η πρώτη και ίσως η μοναδική που πρέπει οι θρησκείες να εμπνέουν στους ανθρώπους, γιατί περιλαμβάνει μέσα της όλες σχεδόν τις άλλες.» όπως λέει και ο Κλοντ Αντριέν Ελβέτιους